جشن هالووین هر سال در سیویکم اکتبر برگزار میشود و در تقویم فرهنگی غرب جایگاهی کمنظیر دارد. جشنی که با لباسهای مبدل، کدوهای تراشخورده، راهرفتن کودکان برای تریك یا تریت و مهمانیهای پرشور شناخته میشود.
اگرچه شکل امروزی هالووین سراسر بازیگوشی، خلاقیت و همدلی است اما ریشههای آن به آیینهای باستانی پایان برداشت محصول برمیگردد و از همین رو پلی میان فولکلور کهن و فرهنگ امروز ساخته است. همین پیوند گذشته و اکنون باعث شده جشن هالووین به تجربهای مشترک برای نسلها و فرهنگهای گوناگون بدل شود.
هالووین چیست و چرا مهم است؟
در سادهترین تعریف هالووین یک روز آیینی است که در آن مردم با پوشیدن لباسهای تماتیک، تزیین خانهها و شرکت در دورهمیها و راهپیماییها فصل سرد را خوشامد میگویند. اما پشت این ظاهر سرگرمکننده، معنا و کارکرد اجتماعی عمیقتری نهفته است. جوهره جشن هالووین در جهان امروز تمرین جمعی تخیل است.
فرصتی برای روایتکردن قصههای قدیمی در قالبی نو، ساختن خاطرههای خانوادگی و تقویت حس تعلق به اجتماع محل زندگی است. از مدرسه و محله گرفته تا شبکههای اجتماعی همهچیز حول ایدهای میچرخد که میگوید میشود ترس را به بازی گرفت و از دل تیرگیهای پاییز روشنایی خلاقیت را بیرون کشید.
تاریخچه و خاستگاه هالووین
ریشههای جشن هالووین به بیش از دو هزار سال پیش و آیین سامهاین در میان اقوام سلت در ایرلند، بریتانیا و شمال فرانسه بازمیگردد. آیینی که پایان برداشت و آغاز زمستان را نشان میداد و بنا بر باورهای آن روزگار، مرز میان دنیای زندگان و ارواح در این زمان نازکتر میشد. بعدها سنتهای رومی و سپس آیینهای مسیحی با این رسوم درآمیختند و شب همه قدیسان یا عشیه همه قدیسان روی تقویم نشست.
به مرور مجموعهای از آداب کهن و رفتارهای نو کنار هم قرار گرفتند و شکل امروزی هالووین پدید آمد؛ ترکیبی از یادبود میراث گذشته با جشنی جمعی و شاد که امروزه در بسیاری از نقاط جهان شناخته میشود.
تم هالووین ۲۰۲۵؛ خلاقانه، ایمن و سازگار با محیط
هالووین هر سال تم رسمی جهانی ندارد اما حالوهوای عمومی آن با دغدغههای روزگار همراه میشود. در سال ۲۰۲۵ گفتوگو درباره جشنهای فراگیر و ایمن توجه به پایداری محیطزیست و خلاقیت سراسری پررنگتر شده است.
خانوادهها و مدارس در کنار محلهها بیش از پیش به سراغ لباسهای دستساز، تزیینات کمهزینه و قابلبازیافت و حتی آیینهای دیجیتال میروند تا جشن هالووین هم فرحبخش باشد و هم با مسئولیتپذیری اجتماعی همراه شود. نتیجه این نگرش آن است که هالووین همچنان خود را با سلیقهها و امکانات گوناگون وفق میدهد و زنده و معنادار میماند.
هالووین چگونه برگزار میشود؟
در روزها و شبهای منتهی به هالووین محلهها جان میگیرند. کودکان با لباسهای مبدل از در خانهها میگذرند و شیرینی میگیرند، خانوادهها کدو را به چهرههای خندان و ترسناک تراش میدهند و روشنایی شمعها روی آستانهها میدرخشد.
مدارس با قصهگویی، مسابقههای خلاقانه و کارگاههای ساخت ماسک روح جشن را به کلاسها میآورند. تماشای فیلمهای کلاسیک ترسناک بهویژه نسخههای مناسب خانواده بهانهای برای یک دورهمی صمیمی است. در کنار اینها برخی به سراغ بازیهای قدیمی فصل برداشت و تورهای خانههای تسخیرشده میروند و گروهی دیگر ترجیح میدهند درباره ریشههای تاریخی جشن هالووین گفتوگو کنند و این تجربه را به فرصتی آموزشی تبدیل نمایند.
در فضای آنلاین هم کاربران با هشتگها و کارتهای تبریک دیجیتال حالوهوای هالووین را به اشتراک میگذارند و روایتهای شخصیشان را ثبت میکنند.
نقلقولها و شعارهای هالووینی
هالووین پر از شوخیهای کلامی و جملههای کوتاهی است که بهانه خنده و همدلی میشوند. از خودت را با یک خوراکی خوشحال کن تا هالووین شگفتانگیزت مبارک، از دوستیهای غولانه بهتریناند تا جملههای طنزآمیز آرام باش و بترسان، همه نشان میدهند چگونه جشن هالووین با چند کلمه ساده میتواند لبخند بسازد.
حتی نقلقولهای ماندگار از آثار سینمایی محبوب به این حالوهوای جادویی دامن میزنند و یادمان میآورند که جادو گاهی فقط خواستن و رهاکردن خود به سوی شادی است.
چرا هالووین را جشن میگیریم؟
هالووین یادگار آیینهای پایان برداشت بوده و زمان گذار از روشنای بلند تابستان به شبهای سرد زمستان است. اما دلیل اصلی جشن گرفتن هالووین به فلسفه اجتماعی جشنها برمیگردد. آدمها در جشن هالووین به شکلی نمادین با ناشناختهها روبهرو میشوند، تاریکی را به شوخی میگیرند، با پوشیدن نقشهای تازه خود را بازآفرینی میکنند و در کنار همسایگانشان احساس جامعهبودن را تمرین میکنند.
این جشن در عین بازیگوشی، فرصتی برای یادکرد گذشتگان و احترام به سنتها نیز هست. سنتهایی که از دل قرون، تا امروز آمده و هر سال با خلاقیتهای تازه جان میگیرند.
روایت هالووین از سامهاین تا به امروز
با آنکه ردیابی دقیق تکتک جزئیات آیینهای باستانی ممکن نیست، پژوهشگران بر این باورند که جشن سامهاین در سرزمینهای سلت عمدتاً با آتشهای بزرگ، گردهمایی قبیلهها و آیینهای آیینی همراه بوده است.
در قرون بعدی با تثبیت روز همه قدیسان در اول نوامبر، شب پیش از آن عشیه همه قدیسان نام گرفت و کمکم در زبان مردم به هالووین بدل شد.
مهاجرت گسترده ایرلندیها و اسکاتلندیها به آمریکا در قرن نوزدهم ظرفیتهای تازهای فراهم کرد تا جشن هالووین شکل شهری و محلی امروز را پیدا کند. شکلی که در آن محلهها و مدارس نقش پررنگی دارند و جشن، رنگوبوی خانوادگی میگیرد.
نمادها و سنتهای هالووین چیست؟
هیچ جشن هالووینی بدون نور گرم یک جک او لنترن کامل نیست. جالب آنکه ماجرای این چراغ کدویی از افسانه جک خسیس میآید؛ روایتی ایرلندی که از مردی میگوید محکوم است با یک زغال افروخته درون ریشهای توخالی سرگردان باشد.
در سرزمین مادر، مردم شلغم و سیبزمینی را میتراشیدند اما وقتی مهاجران به آمریکا رسیدند، کدوهای درشت و نرم را یافتند و این نماد امروزی زاده شد. لباسهای مبدل نیز که زمانی برای گمراهکردن ارواح سرگردان بود طی قرنها به آیینی شاد بدل شد تا کوچک و بزرگ به چهره قهرمانان، جادوگران، خونآشامها یا حتی شخصیتهای محبوب فرهنگ عامه درآیند و برای یک شب نقشهای تازه را زندگی کنند.
آیین تریک یا تریت هم از مجموعهای از رسوم کهن مثل سوئلینگ و گایزینگ نشئت میگیرد؛ رفتارهایی که در آن مردم در ازای دعا یا اجرای نمایشهای کوتاه خوراکی دریافت میکردند. در قرن بیستم بهویژه پس از جنگ جهانی دوم این آیین در حومه شهرهای آمریکا تثبیت شد و امروز یکی از شیرینترین بخشهای جشن هالووین است.
اگر در گذشته هالووین زمانی برای هراس از بازگشت ارواح تلقی میشد امروز معنا و کارکردی سبکدلتر یافته است. هالووین حالا جشن خلاقیت و روایتپردازی است. یک آزمایشگاه عمومی برای قصهگویی، طراحی لباس، تزیین خانهها و پیدا کردن لذت در کارهای جمعی کوچک است.
همین تغییر نگاه است که جشن هالووین را از رویدادی صرفاً آیینی به تجربهای فرهنگی و اجتماعی بدل کرده و آن را برای همه سنین جذاب نگه داشته است.
چه کسانی هالووین را جشن میگیرند؟
از کودکان مشتاق شیرینی تا بزرگسالانی که برای مهمانیهای تماتیک آماده میشوند، هالووین در آمریکا و بسیاری نقاط دیگر یک جشن بیننسلی است. کودکان با لباسهای بامزه، فیلمهای ترسناک مناسب و کیسههای شیرینی سرخوشاند و بزرگسالان هم با مهمانیها، نمایشهای خیابانی و تزیینات خانه روحیه جمعی را زنده نگه میدارند.
محبوبیت این تجربه در سالهای اخیر با نقشآفرینی رسانههای اجتماعی بیشتر شده و مدلهای تازهای از اشتراکگذاری و پایکوبی را به جشن هالووین افزوده است.
گربههای سیاه چه نقشی در هالووین دارند؟
گربه سیاه در برخی سنتهای اروپایی قرنها مظهر بدیمنی و ساحرانگی تلقی شده و در دوران هیستری شکار جادوگران به ترسی فراگیر بدل شد. این تصویر به قاره جدید هم منتقل شد و کمکم به یکی از نمادهای بصری جشن هالووین تبدیل گشت.
البته همه فرهنگها چنین نگاهی نداشتهاند. در جاهایی از جهان گربه سیاه خوشیمن دانسته میشود. همین تفاوتها نشان میدهد هالووین تا چه اندازه موزهای زنده از باورها و روایتهای متنوع است که در کنار هم مینشینند و گفتوگو میکنند.
هالووین از چه زمانی آغاز شد و کجاها برگزار میشود؟
نمیتوان تاریخ دقیق شروع هالووین را به یک روز خاص نسبت داد زیرا با آیینهای کهن سامهاین شکل گرفته و سپس در مسیر مهاجرت و تحولات دینی و فرهنگی، دگردیسیهای فراوانی را پشت سر گذاشته است. امروزه این جشن علاوه بر آمریکا و اروپا در نقاط دیگری از جهان نیز به اشکال متفاوت برگزار میشود.
در ایرلند هنوز رد آتش و گردهمایی به چشم میخورد و در برخی خانهها چراغ و خوراکی برای یاد رفتگان گذاشته میشود. در مکزیک نیز طی روزهای ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر روز مردگان برگزار میشود که اگرچه جشن مستقل و ریشهدار خود را دارد به دلیل همزمانی تقویمی با هالووین در ذهن بسیاری پیوندی نمادین یافته است.
تریک یا تریت از کجا آمد؟
مثل خود هالووین این رسم نیز از رشتهای از سنتهای تاریخی تغذیه میکند. در سدههای میانه گروههایی با پوششهای خاص در ازای اجرای نمایشهای کوتاه یا دعا برای رفتگان خوراکی میگرفتند و در اسکاتلند و ایرلند، گایزینگ وجه نمایشی پررنگی داشت.
در آمریکا از دهههای نخست قرن بیستم نشانههای روشن محلهگردی کودکان دیده میشود و پس از سالهای جیرهبندی قند در جنگ جهانی دوم دوباره در دهه پنجاه با قدرت برگشت و به یکی از آداب محبوب جشن هالووین بدل شد. امروز هم هر محله بنا به فرهنگ و ظرفیت خود راهکارهایی برای ایمنتر و شادترشدن این تجربه میآزماید.
پوشیدن لباسهای مبدل زمانی نقش حفاظ داشت و مردم میکوشیدند از چشم ارواح سرگردان پنهان بمانند. در گذر قرنها، کارکرد این پوششها از بعد آیینی فاصله گرفت و به بازی خلاقیت بدل شد. امروزه کودک و بزرگسال، از جادوگر و خونآشام تا قهرمانهای سینما نقشهای محبوبشان را زندگی میکنند.
تریک یا تریت نیز از تلاقی چند رسم باستانی متولد شده است؛ در سوئلینگ دعایی برای آمرزش میخواندند و خوراکی میگرفتند، در گایزینگ با نمایش و شوخی هدیهای میستاندند. دهه ۱۹۳۰ در آمریکا شکل محلهگردی امروزی این سنت ثبت شد؛ جنگ جهانی دوم با جیرهبندی قند آن را موقتاً کُند کرد اما در دهه ۱۹۵۰ دوباره اوج گرفت و از آن پس به ستون اصلی جشن هالووین بدل شد.
هالووین امروزی چگونه است؟
آنچه هالووین را ماندگار کرده توان بالای آن در بازتعریف خود است. این جشن هر سال با سلیقههای تازه، دغدغههای نو و رسانههای جدید ترکیب میشود و همچنان هسته معناییاش را حفظ میکند. کنار هم بودن، بازیگوشی با ناشناختهها و احترام به میراثی که هنوز به زبان امروزی روایت میشود.
از کدوهای خندان در آستانه درها تا عکسهای دستجمعی بچهها، از داستانهای ترسناک در کلاس درس تا ویدئوهای خلاقانه آنلاین جشن هالووین راهی است برای ساختن خاطراتی که در سرمای پاییز، دلها را گرم نگه میدارد.
جنبه اقتصادی هالووین
پشت ماسکها و کدوهای خندان یک اقتصاد پرتحرک ایستاده است. روایتهای تازه نشان میدهد که خرجکردن برای جشن هالووین فقط به آبنبات و لباس ختم نمیشود. مردم برای تزیین خانهها، برگزاری مهمانیها و حتی سرگرمیهای مخصوص حیوانات خانگی برنامهریزی میکنند.
در سال گذشته میلادی برآوردها رقم چندین میلیارددلاری هزینهکرد را گزارش کردند و نکته جالب آن بود که بودجه لباس و دکور تقریباً شانهبهشانه هم حرکت کرد و شیرینی نیز سهم بزرگی از سبد خرید گرفت. بازار کدوهای مخصوص جک او لنترن هم به تنهایی صدها میلیون دلار گردش مالی ساخت و صنعت لباسهای هالووینی از مدلهای کلاسیک تا شخصیتهای روز میلیاردها دلار پول جابهجا کرد.
داستان هالووین چیست؟
ریشه چراغ هالووینی به داستان مردی بازمیگردد که در فولکلور ایرلندی، با نیرنگهای پیدرپی سرانجام به سرنوشت سرگردانی محکوم میشود و باید زغالی افروخته را در دل ریشهای توخالی حمل کند. سالها مردم برای یاد این افسانه درون شلغمی کوچک یا سیبزمینی چراغ میگذاشتند؛ وقتی مهاجران به آمریکا رسیدند، کدوهای درشت و نرم را مناسبتر یافتند و همانجا کدو خندان به نماد جهانی جشن هالووین بدل شد.
امروز تراشیدن کدو دیگر فقط تقلیدی از قصه نیست یک آیین خانوادگی است. از طراحیهای ساده تا نقشهای هنری پیچیده، همه در کنار هم کدی مشترک مینویسند و آن هم این است که تاریکی پاییز را میشود با یک شعله کوچک کنار زد.
هالووین در سراسر جهان چگونه است؟
گرچه قالب مدرن هالووین در آمریکا شکل گرفته اما این جشن مرز نمیشناسد:
- در روستاهای ایرلند آتشهای جمعی هنوز روشن میشود و کودکان با لباسهای مبدل در خانهها را میزنند.
- در اتریش گذاشتن نان، آب و چراغ برای استقبال نمادین از روح عزیزان درگذشته حکایتی شاعرانه از پیوند گذشته و اکنون است.
- در مکزیک روز مردگان از ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر برگزار میشود. هرچند آیینی مستقل و ریشهدار است، همزمانی تقویمیاش با جشن هالووین باعث شده در ذهن بسیاری کنار هم روایت شود.
- در شهرهایی مانند توکیو، هنگکنگ و سنگاپور هم کارناوالها و نمایشهای شهری گواهی است بر اینکه این جشن چگونه با ضرباهنگ فرهنگهای آسیایی نیز همراه میشود.
نتیجهگیری
هالووین هر سال از نو اختراع میشود چون مردم هر سال آن را از نو زندگی میکنند. یکسو میراث سامهاین و شب همه قدیسان ایستاده، سوی دیگر خلاقیت بیانتها و رسانههای نو است. میان این دو پلی از خاطره ساخته میشود؛ کودکی که با لباس قهرمان محبوبش زنگ خانهای را میزند، شمعی که در دل کدویی روشن است، جملهای کوتاه که روی کارت تبریک میدرخشد.
جشن هالووین یادمان میآورد تاریکی را میتوان به شوخی گرفت از آن ترسی ساختنی و تقسیمشدنی ساخت و در نهایت از دل سرمای پاییز، گرمای همدلی بیرون کشید.
در پایان اگر بخواهیم این تجربه را در یک جمله خلاصه کنیم میتوان گفت هالووین یادآور این حقیقت ساده است که سنتها زمانی زنده میمانند که مردم بتوانند آنها را هر سال از نو، با زبان خودشان زندگی کنند. همین امروز هم، هر کجا که کودکی با لبخند زنگ خانهای را میزند و بزرگسالی شمعی در دل کدویی روشن میکند، جشن هالووین یکبار دیگر متولد میشود.
